2020/12/20، 10:06 AM
در پانزده سال اخیر افغانستان منبع اصلی تولید مواد مخدر در جهان بوده است که عمدتاً نیاز بازار در کشورهای همسایه و همچنین بازارهای اروپا، خاورمیانه، آفریقا و به طور نسبی کشورهای آمریکای شمالی، جنوب شرق آسیا و اقیانوسیه را تامین می‌کند. در حالی که فرآیند تبدیل تریاک به هروئین بیشتر در افغانستان صورت می‌گیرد، نشانه‌های وجود دارد که هروئین در کشورهای دیگر نیز احتمالاً تولید می‌شود. کشف مقادیر قابل توجهی مورفین در سال‌های اخیر در کشورهای منطقه نشان از تولید هروئین در خارج از افغانستان دارد.
با وجود نوسانات قابل توجه در تولید سالانه تریاک در افغانستان، شماری از شاخص‌ها مانند کشف و قیمت هروئین در امتداد مسیرهای قاچاق و میزان استفاده هروئین در بازارهای مقصد نشان می‌دهند که عرضه هروئین در بازارهای مقصد با گذشت زمان نسبتاً ثابت مانده است. مقدار سالانه استیک انیدرید در افغانستان جهت تولید هروئین متفاوت است و بستگی به روش تولید، ابزار تولید، کیفیت هروئین و قیمت استیک انیدرید در بازار دارد. هروئین خالص که با رنگ قهوه‌ای شناخته می‌شود برای سال‌های متمادی معمول‌ترین نوع هروئین صادر شده به بیرون از افغانستان بوده اما اخیراً با تخریب آزمایشگاه‌های تولید هروئین، بیشتر هروئین سفید یا هیدروکلراید تولید شده است.
برای تولید هروئین نیاز به دو ماده ضروری تریاک و استیک انیدرید است. تریاک و استیک انیدرید بخش عمده هزینه تولید هروئین را تشکیل می‌دهند. ارزیابی صورت گرفته در ولایت ننگرهار بیانگر این بود که تریاک شامل ۷۳ درصد، استیک انیدرید ۲۶ درصد و دیگر موارد فقط یک درصد از کل هزینه ساخت هروئین را تشکیل می‌دهد.تولید هروئین شامل یک سلسله مراحل دقیق است و نیاز به چندین ماده ضروری در تولید آن ضروری است. بعضی از این مواد به صورت گسترده در دسترس است و برخی تحت نظارت کنترل بین‌المللی قرار دارد. یکی از این مواد استیک انیدرید است که قابل جایگزین با هیچ ماده دیگری در تولید هروئین نیست. این ماده پیش‌ساز در جدول اول کنوانسیون ۱۰۸۸ مبارزه با قاچاق مواد مخدر و روان‌گردان سازمان ملل متحد قرار دارد. گرچه استیک انیدرید در سراسر جهان کاربردهای فراوان قانونی دارد اما در افغانستان نه کاربرد قانونی دارد و نه به صورت قانونی وارد می‌شود.
از سال ۲۰۰۹ دولت افغانستان واردات قانونی استیک انیدرید را ممنوع کرده است و این ماده از مبادی غیرقانونی به این کشور قاچاق می‌شود. بر اساس گزارش سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ کمتر از نصف تمام موارد کشف استیک اندرید در مرزهای افغانستان بوده است. بیشتر این محموله‌ها در مسیرهای قاچاق زمینی در حال انتقال از انبارهای موقتی به لابراتورهای تولید هروئین کشف و ضبط شده‌اند.
بیشترین کشفیات استیک اندرید در افغانستان در ولایات ننگرهار در شرق، قندهار و هلمند در جنوب، فراه، هرات و نیمروز در غرب و به تناسب کمتر در بغلان و بدخشان در شمال و شمال شرق صورت گرفته است. قیمت استیک انیدرید به دلیل قاچاق آن بسیار بالاتر از قیمت جهانی آن است. افزایش و یا کاهش قیمت این ماده در افغانستان به طور مستقیم به عرضه و تقاضای هروئین و استیک انیدرید در افغانستان و در نتیجه کاهش فعالیت نیروهای مبارزه با مواد ربط دارد.
در دهه اول سال ۲۰۰۰، قیمت استیک انیدرید در این کشور به طور چشمگیری افزایش یافت. اما در سال ۲۰۱۲ قیمت‌ها کمی کاهش و تا سال ۲۰۱۶ ثابت ماند و در سال ۲۰۱۷ مجدداً به شکل قابل توجهی افزایش پیدا کرد. در ماه اگوست سال ۲۰۱۷ یک لیتر استیک انیدرید با کیفیت مرغوب ( کیفیت مرغوب به نوع الف این پیش‌ساز گفته می‌شود که جهت تولید هروئین با کیفیت بالا که معمولاً به کشورهای اروپایی قاچاق می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد) بیشتر از ۷۰۰ دلار بود و این مبلغ خیلی بیشتر از قیمت استیک انیدریدی است که در بازارهای قانونی به فروش می‌رسد و به طور متوسط قیمت جهانی قانونی هر لیتر آن معادل یک دلار می‌باشد.
افزایش قیمت استیک انیدرید بین سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۱ در افغانستان احتمالاً به افزایش تلاش‌های جامعه جهانی برای کنترل زنجیره عرضه و افزایش تقاضا به استیک انیدرید در نتیجه افزایش تولید تریاک و هروئین در افغانستان مرتبط باشد. همچنین کاهش قیمت استیک انیدرید بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ مصادف با کاهش کشت و تولید تریاک در افغانستان و همزمان با کاهش کشفیات تریاک، هروئین و استیک انیدرید بوده است؛ در نتیجه بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ خطر قاچاق این ماده پیش‌ساز کمتر بوده است.
کاهش کشفیات مواد در سال‌های ذکر شده همراه با خروج بخش بزرگی از نیروهای بین‌المللی از افغانستان بوده است. در این سال‌ها حملات نیروهای شورشی در نقاط مختلف افغانستان افزایش و کشورهای کمک کننده در بازسازی افغانستان ناامید از ادامه کمک به نیروهای دولتی این کشور بودند. همزمان در این دوره کاهش قابل توجهی در کشفیات مورفین، هروئین و استیک انیدرید در افغانستان صورت گرفته که نتیجه آن کاهش قیمت این ماده بوده است.
با افزایش میزان کشفیات استیک انیدرید در سال ۲۰۱۷، قیمت نوع مرغوب این ماده برای تولید هروئین با کیفیت بالا جهت قاچاق به کشورهای اروپایی افزایش داشته است. بر اساس گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد در تابستان سال ۲۰۱۷ قیمت یک لیتر استیک انیدرید مرغوب بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۵۰ دلار رسیده بود، در حالی که در تابستان سال ۲۰۱۶ قیمت آن ۲۵۰ دلار بوده است. در مناطق غرب و شمال افغانستان در تابستان ۲۰۱۷، قیمت استیک انیدرید بین ۱۰۰۰ تا ۱۰۵۰ دلار بوده در حالی که در حوزه شرق کشور قیمت‌ها حتی بالاتر از آن در حدود ۱۲۵۰ دلار بود.
در امر در حالی است که قیمت استیک انیدرید با کیفیت پایین که برای تولید هروئین ارزان و نامرغوب مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولاً مصرف محلی و منطقه‌ای دارد، در سال ۲۰۱۷ به طور نسبی ثابت مانده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت استیک اندریدی که برای تولید هروئین قیمت پایین استفاده می‌شود به سادگی در داخل افغانستان قابل دسترس بوده است. در حالیکه دسترسی به استیک اندرید مرغوب برای تولید هروئین مرغوب جهت صادرات به بازارهای پرسود اروپای غربی مشکل‌تر بوده است.کشف محموله‌های بزرگ استیک انیدرید توسط کشورهای منطقه در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ و افزایش تقاضا برای این ماده به دلیل افزایش تولید تریاک و هروئین در این دوره عامل عمده افزایش قیمت می‌باشد