2021/06/20، 08:50 AM
افراد مختلف با هر اعتقاد و پیشینه ای ممکن است اعتیاد را تجربه کنند. فهم این نکته که چرا برخی افراد بیش از دیگران مستعد ابتلا به اعتیاد هستند، دشوار است. صرف نظر از نقش تربیت و ویژگی های اخلاقی هر فرد، عوامل دیگری نیز میزان ریسک اعتیاد افراد به الکل یا سایر مواد مخدر را افزایش می دهند. ژنتیک، محیط، تشخیص دوگانه، نخستین تجربه مصرف مواد مخدر، نوع مواد مصرفی و سن از جمله عواملی هستند؛ که نقش مهمی در روی آوردن افراد به اعتیاد دارند. همچنین گونه های خاصی از مواد و روش های استفاده از آن ها در مقایسه با دیگر مواد اعتیاد آورتر هستند.
تمایل افراد به اعتیاد، لزوما نشانه ضعف اراده یا فقدان صفات اخلاقی نیست. واکنش های شیمیایی که در مغز فرد هنگام مصرف مواد رخ می دهد با واکنش های شیمیایی در مغز فرد دیگر کاملاً متفاوت است. این مسئله به ما نشان می دهد که چرا یک نفر ممکن است، هر چند وقت یکبار برای کسب لذت سیگار بکشد، در حالی که شخص دیگر نیاز به مصرف روزانه سیگار داشته باشد. عامل وراثت یکی از متغییر های مهم در ایجاد تمایل در افراد برای مصرف مواد مخدر است. به گزارش موسسه ملی سوء مصرف مواد مخدر، عامل وراثت نقش جدی در گرایش افراد به سمت مصرف الکل، نیکوتین یا سایر مواد مخدر دارد. اگر در میان اعضا خانواده شما افرادی هستند که سابقه اعتیاد به یکی از مواد مخدر را دارند، شانس معتاد شدن شما افزایش خواهد یافت.
رشد جمعیت در مناطق مختلف کشورها ناهمسان بوده است؛ و در مناطق شهری بسیار سریعتر از مناطق روستایی رشد کرده است. طی دوره ۱۹۹۵ تا ۲۰۲۰، جمعیت ساکن مناطق شهری در سطح جهانی ۴۰ درصد رشد کرده است؛ که بسیار بیشتر از رشد جمعیت در مناطق روستایی با نرخ ۷.۵ درصدی است. در طول دهه‌های اخیر، نسبت افرادی که در سراسر جهان در مناطق شهری زندگی می‌کنند به تدریج رشد کرده است، و از ۳۴ درصد در سال ۱۹۶۰، به ۴۵ درصد در سال ۱۹۹۵، و در سال ۲۰۲۰ به ۵۶ درصد رسیده است؛ سریع‌ترین رشد نیز در کشورهای در حال توسعه رخ داده است.
عامل دیگری که می‌توان مورد اشاره قرار داد این است که در اغلب کشورها بیشترین شیوع مصرف مواد مخدر در بین نوجوانان و جوانان، به ویژه در سنین ۱۸ تا ۲۵ سال دیده می‌شود. طی دوره ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸، جمعیت گروه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال در کشورهای در حال توسعه به میزان قابل توجهی رشد کرده است (۱۸ درصد)؛ در نتیجه، آسیب‌پذیری کلی مصرف مواد مخدر در این کشورها افزایش یافته است. در مقابل، در کشورهای توسعه یافته، جمعیت گروه سنی مذکور، نسبت به مدت مشابه ۱۰ درصد کاهش یافته است.
همچنین، مصرف موازی چند ماده مخدر روندی نیست که اخیراً مشاهده شده باشد. از آنجا که مصرف چند ماده مخدر به طور بالقوه خطرات را افزایش می‌دهد و وابستگی را تشدید می‌کند، این مسئله همواره یک نگرانی جدی در زمینه بهداشت عمومی محسوب می‌شود. مدیریت مصرف چند ماده مخدر، همواره کاری پیچیده و چالش‌برانگیز است؛ زیرا فرآیند درمان افرادی که چندین ماده مصرف می‌کنند، اغلب موفقیت کمتری در پی دارد. علاوه بر این، یافتن شواهدی در جهت پرداختن به این سؤال که آیا پیچیدگی بازارهای مواد مخدر از نظر تعداد مواد و ترکیبات دخیل در مصرف هم‌زمان چند ماده مخدر، طی دو دهه اخیر افزایش یافته یا خیر، کاری دشوار است.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تعداد مصرف‌کنندگان هم‌زمان چند ماده مخدر در ایالات متحده ۳۴ و انگلستان افزایش یافته است؛ زیرا در هر دو کشور نسبت مجموع مصرف‌کنندگان مواد مخدر منفرد، در مقایسه با کل مصرف‌کنندگان مواد مخدر روندی صعودی را دنبال کرده است. با این حال، ارزیابی تأثیر واقعی این روند از نظر پیامدهای آن بر روی سلامتی، همچنان کاری دشوار است.
دسترس‌پذیری و دسترسی به خدمات درمانی برای افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر همچنان در سطح جهانی محدود است، زیرا سالانه فقط یک نفر از هر هشت فرد مبتلا به این اختلالات درمان دارویی دریافت می‌کند. علاوه بر این، در حالی که یک سوم مصرف‌کنندگان مواد مخدر زنان هستند همچنان تنها یک پنجم یا کمتر از افراد تحت درمان را تشکیل می‌دهند. اطلاعات مربوط به افرادی که برای مصرف مواد مخدر تحت درمان قرار دارند بینشی مفید نسبت به روندها و تغییرات جغرافیایی در رابطه با اختلالات مصرف این مواد فراهم کند. با این حال این اطلاعات نه تنها سطح تقاضای این درمان را نشان می‌دهد (تعداد افرادی که درخواست کمک می‌کنند یا مثلاً توسط سیستم عدالت قضایی یا خانواده‌های‌شان به مراکز درمانی ارجاع می‌شوند) بلکه میزان دسترس‌پذیری و دسترسی به خدمات درمان مواد مخدر را نیز نمایش می‌دهد.
تمایل افراد به اعتیاد، لزوما نشانه ضعف اراده یا فقدان صفات اخلاقی نیست. واکنش های شیمیایی که در مغز فرد هنگام مصرف مواد رخ می دهد با واکنش های شیمیایی در مغز فرد دیگر کاملاً متفاوت است. این مسئله به ما نشان می دهد که چرا یک نفر ممکن است، هر چند وقت یکبار برای کسب لذت سیگار بکشد، در حالی که شخص دیگر نیاز به مصرف روزانه سیگار داشته باشد. عامل وراثت یکی از متغییر های مهم در ایجاد تمایل در افراد برای مصرف مواد مخدر است. به گزارش موسسه ملی سوء مصرف مواد مخدر، عامل وراثت نقش جدی در گرایش افراد به سمت مصرف الکل، نیکوتین یا سایر مواد مخدر دارد. اگر در میان اعضا خانواده شما افرادی هستند که سابقه اعتیاد به یکی از مواد مخدر را دارند، شانس معتاد شدن شما افزایش خواهد یافت.
در سوی دیگر عوامل محیطی نیز می توانند احتمال گرایش افراد به سمت اعتیاد را افزایش دهند. عدم توجه به کودکان و نوجوانان توسط والدین می تواند منجر به افزایش ریسک مصرف الکل و سایر مخدر ها در این گروه سنی شود. جوانانی که با بی توجهی والدین روبه رو می شوند، ممکن است برای کنار آمدن با احساسات منفی خود به سمت مصرف الکل و انواع مواد مخدر بروند.فشار گروه همسالان یکی از متغییر های محرک افراد به سمت اعتیاد، بویژه در میان جوانان است. در مواردی نیز که در ظاهر فشار از سوی گروه همسالان وجود ندارد، وجود دوستان معتاد می تواند سبب ایجاد انگیزه در فرد برای تجربه مواد شود. وجود مواد مخدر جمع های دوستانه نیز می تواند روند گرایش فرد به سمت اعتیاد را تسریع کند. به عنوان مثال وجود مقداری زیادی از الکل در بسیاری از محیط های اجتماعی که دانشجویان در آن ها حضور دارند، بسیار رایج و محبوب است. اگر شخصی به دنبال ترک اعتیاد است، یکی از شروط لازم آن دوری و پرهیز از برخی فعالیت ها، افراد و … است. به عنوان مثال لازم است تا شخص از افرادی که پیش از این با آن ها تجربه مصرف مواد داشته است، دوری کند. همچنین ممکن است فرد در برخی محافل و موقعیت های اجتماعی اشتیاق به مصرف مواد داشته باشد، که باید از آن محیط ها نیز دوری کند.
در علم پزشکی اگر شخصی به شکل هم زمان دچار اختلال اعتیاد و هم دچار بیماری روانی مانند افسردگی باشد، اصطلاحاً وی دچار بیماری «تشخیص دوگانه» می شود. وجود زمینه های بیماری روانی در فرد می تواند، ریسک اعتیاد را در وی افزایش دهد. اعتیاد نیز به نوبه خود می تواند، سبب تشدید مشکلات روانی شود. این مسئله سبب ایجاد یک چرخه معیوب می شود، که در طی آن سرعت عوارض و بیماری در فرد افزایش می یابد. افراد مبتلا به بیماری افسردگی ممکن است تصور کنند، که مصرف مواد می تواند علائم افسردگی در ایشان را کاهش دهد؛ اما واقعیت آن است که مصرف این مواد در طولانی مدت می تواند سبب تشدید علائم این بیماری در فرد شود.
دیگر مسائل مربوط به حوزه پزشکی نیز می تواند خطر ابتلاء افراد به اعتیاد را افزایش دهد. به عنوان مثال، اگر فرد قرص مسکن نسخه ای مصرف می کند، ممکن است بیش از دیگران در معرض اعتیاد باشد. یک اختلال یا بیماری نیز می تواند شیوه زندگی شخص را تغییر داده و به سمت اعتیاد هدایت کند.همچنین، نخستین تجربه مصرف مواد، دیگر متغییر تاثیر گذار در فرآیند اعتیاد افراد است. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که جوانان بالغ در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال که اقدام به مصرف الکل یا سایر مواد مخدر می کنند، احتمال معتاد شدن آن ها افزایش می یابد. روی آوردن به اعتیاد در دوران جوانی می تواند به روی رشد ذهنی شخص تاثیر گذاشته و با افزایش سن و تشدید اعتیاد، فرد را مستعد ابتلا به اختلالات روانی کند.
در واقع، رشد غیرهمسان جمعیت، مصرف موازی چند ماده مخدر، شیوع مصرف مواد میان جوانان و نوجوانان و عدم دسترسی همگان به درمان از جمله عوامل موثر در افزایش تقاضای مصرف مواد در جهان بر اساس گزارش ۲۰۲ دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل می‌باشد.
در این گزارش سال 2020 دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل آمده است، رشد غیر همسان جمعیت در سراسر جهان منجر به افزایش تقاضای مواد مخدر شده است. بیشترین رشد در کشورهای در حال توسعه رخ داده است: بین سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۱۸، جمعیت در کشورهای پیشرفته ۷ درصد و در کشورهای در حال توسعه ۲۸ درصد رشد داشته است. فقدان گسترده داده‌های قابل اعتماد در مورد مصرف مواد مخدر در کشورهای در حال توسعه (به ویژه در آفریقا) سنجش روند مصرف مواد مخدر در کشورهای در حال توسعه و تعیین این مسئله که این روندها به چه میزان منعکس‌کننده رشد جمعیت هستند را دشوار می‌کند. با این حال، اطلاعات کیفی گزارش شده توسط کارشناسان ملی در مورد روندهای ادراک شده، پیشنهاد می‌کند که مصرف مواد مخدر در طی دوره ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ در گروه ترکیبی کشورهای در حال توسعه و کشورهای دارای اقتصاد در حال گذار، بسیار بیشتر از کشورهای پیشرفته بوده است؛ که در میان موارد دیگر، تفاوت در رشد جمعیت بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته را منعکس می‌کند.رشد جمعیت در مناطق مختلف کشورها ناهمسان بوده است؛ و در مناطق شهری بسیار سریعتر از مناطق روستایی رشد کرده است. طی دوره ۱۹۹۵ تا ۲۰۲۰، جمعیت ساکن مناطق شهری در سطح جهانی ۴۰ درصد رشد کرده است؛ که بسیار بیشتر از رشد جمعیت در مناطق روستایی با نرخ ۷.۵ درصدی است. در طول دهه‌های اخیر، نسبت افرادی که در سراسر جهان در مناطق شهری زندگی می‌کنند به تدریج رشد کرده است، و از ۳۴ درصد در سال ۱۹۶۰، به ۴۵ درصد در سال ۱۹۹۵، و در سال ۲۰۲۰ به ۵۶ درصد رسیده است؛ سریع‌ترین رشد نیز در کشورهای در حال توسعه رخ داده است.
عامل دیگری که می‌توان مورد اشاره قرار داد این است که در اغلب کشورها بیشترین شیوع مصرف مواد مخدر در بین نوجوانان و جوانان، به ویژه در سنین ۱۸ تا ۲۵ سال دیده می‌شود. طی دوره ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸، جمعیت گروه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال در کشورهای در حال توسعه به میزان قابل توجهی رشد کرده است (۱۸ درصد)؛ در نتیجه، آسیب‌پذیری کلی مصرف مواد مخدر در این کشورها افزایش یافته است. در مقابل، در کشورهای توسعه یافته، جمعیت گروه سنی مذکور، نسبت به مدت مشابه ۱۰ درصد کاهش یافته است.
همچنین، مصرف موازی چند ماده مخدر روندی نیست که اخیراً مشاهده شده باشد. از آنجا که مصرف چند ماده مخدر به طور بالقوه خطرات را افزایش می‌دهد و وابستگی را تشدید می‌کند، این مسئله همواره یک نگرانی جدی در زمینه بهداشت عمومی محسوب می‌شود. مدیریت مصرف چند ماده مخدر، همواره کاری پیچیده و چالش‌برانگیز است؛ زیرا فرآیند درمان افرادی که چندین ماده مصرف می‌کنند، اغلب موفقیت کمتری در پی دارد. علاوه بر این، یافتن شواهدی در جهت پرداختن به این سؤال که آیا پیچیدگی بازارهای مواد مخدر از نظر تعداد مواد و ترکیبات دخیل در مصرف هم‌زمان چند ماده مخدر، طی دو دهه اخیر افزایش یافته یا خیر، کاری دشوار است.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تعداد مصرف‌کنندگان هم‌زمان چند ماده مخدر در ایالات متحده ۳۴ و انگلستان افزایش یافته است؛ زیرا در هر دو کشور نسبت مجموع مصرف‌کنندگان مواد مخدر منفرد، در مقایسه با کل مصرف‌کنندگان مواد مخدر روندی صعودی را دنبال کرده است. با این حال، ارزیابی تأثیر واقعی این روند از نظر پیامدهای آن بر روی سلامتی، همچنان کاری دشوار است.
دسترس‌پذیری و دسترسی به خدمات درمانی برای افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر همچنان در سطح جهانی محدود است، زیرا سالانه فقط یک نفر از هر هشت فرد مبتلا به این اختلالات درمان دارویی دریافت می‌کند. علاوه بر این، در حالی که یک سوم مصرف‌کنندگان مواد مخدر زنان هستند همچنان تنها یک پنجم یا کمتر از افراد تحت درمان را تشکیل می‌دهند. اطلاعات مربوط به افرادی که برای مصرف مواد مخدر تحت درمان قرار دارند بینشی مفید نسبت به روندها و تغییرات جغرافیایی در رابطه با اختلالات مصرف این مواد فراهم کند. با این حال این اطلاعات نه تنها سطح تقاضای این درمان را نشان می‌دهد (تعداد افرادی که درخواست کمک می‌کنند یا مثلاً توسط سیستم عدالت قضایی یا خانواده‌های‌شان به مراکز درمانی ارجاع می‌شوند) بلکه میزان دسترس‌پذیری و دسترسی به خدمات درمان مواد مخدر را نیز نمایش می‌دهد.
