2021/02/21، 10:23 AM
موضوع گردش‌های مالی تجارت مواد غیر قانونی در جهان امروز از اهمیت بسیار بالایی در حوزه اقتصاد سیاسی و اقتصاد سیاسی بین‌الملل برخوردار است. ارقام مربوط به گردش مالی تجارت مواد غیر قانونی آنقدر بزرگ است که به قدر تولید ناخالص ملی چند کشور می‌رسد که این موضوع نشان می‌دهد که تجارت مواد مخدر در سال‌های اخیر بسیار گسترده شده است؛ در کل موادی که قابلیت مصرف دارند به دو دسته مواد قانونی و غیرقانونی تقسیم می‌شوند. مواد قانونی مانند توتون و تنباکو هستند و در سال‌های اخیر برخی از کشورهای جهان به سمت قانونی‌سازی مصرف موادی مانند «ماری جوانا »رفته‌اند. با این حال بخش بزرگی از مواد در جهان از نظر دولت‌ها غیرقانونی است و مرجع رسیدگی به مسائل مواد مخدر نیز دولت‌ها هستند و البته سازمان‌های بین‌المللی مانند UNODC که دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد است نیز بر این حوزه نظارت دارند، اما دولت نهادی است که سیاست‌های مخدری هر کشور را تنظیم می‌کند، به‌همین دلیل هم سیاست‌های مخدری متفاوت و حتی متناقض در جهان وجود دارد.
حال با اعلام غیرقانونی بعضی از مواد مخدر بازار سیاهی به‌وجود می‌آید و از زمان تولید مواد تا آغاز عرضه و قرار گرفتن در مسیر ترانزیت ارزش افزوده قابل توجهی به آن اضافه می‌شود و در نهایت به طرق مختلف به دست مصرف کننده و عمده فروش‌ها می‌رسد. بازار سیاه باعث می‌شود قیمت بالایی به این مواد اضافه شود، مثلاً در سال ۲۰۰۳ برآورد سازمان ملل نشان می‌دهد گردش مالی کل تجارت مواد قانونی در سطح جهان ۳۲۱ میلیارد دلار بوده است که در همین سال تولید ناخالص ملی ایالات متحده ۱۱ هزار میلیارد دلار بوده است در حالی که تولید ناخالص ملی کل جهان در همان سال 2003 بالغ بر 36 هزار میلیارد دلار اعلام شده که تجارت مواد مخدر از حیث بزرگی برابر با یک درصد این رقم است.حال اگر بخواهیم با کشورهای دیگر مقایسه کنیم در همین سال ایران ۱۵۳ میلیارد دلار تولید ناخالص داشته است که گردش مالی مواد تقریباً دو برابر ارزش تولید ناخالص داخلی کشورمان در این سال بوده است. در همان سال 2003 تولید ناخالص داخلی ترکیه نیز ۳۱۱ میلیارد دلار بوده است.
در سال ۲۰۱۴ که آخرین برآورد سازمان ملل اعلام شد، تولید ناخالص ملی ایالات متحده امریکا بالغ بر 17.5 هزار میلیارد دلار اعلام شده که از نظر بزرگی حجم تجارت مواد مخدر در جهان برابر با 4 درصد آن است، یعنی میتوان گفت حجم تجارت مواد مخدر در سال ۲۰۱۴ نسبت به 11 سال قبل، یک درصد افزایش یافته است. از سوی دیگر تولید ناخالص ملی در سطح جهانی در سال ۲۰۱۴ نزدیک به ۸۰ هزار میلیارد دلار بوده است که اگر ۶۵۲ میلیارد دلار را با آن مقایسه کنیم، بالغ بر 0.8 درصد می‌شود؛ در مورد ایران در سال ۲۰۱۴ نزدیک به ۴۳۴ میلیارد دلار تولید ناخالص ملی داشته‌ایم که برابر با ۶۶ درصد آن گردش تجارت مالی مواد مخدر در جهان است. بدین معنا که تجارت مواد مخدر و گردش مالی و رقمی که تولید می‌کند از نظر اندازه و حجم بالغ بر 66 درصد تولید ناخالص ملی کشورمان است.
امروزه تکنیک‌های جدیدی در جهان برای جلوگیری از پولشویی اجرا می‌شود و در سوی دیگر گروه‌های تروریستی مانند طالبان و داعش منابع مالی داشتند و کم کم به صرافت افتادند که خودشان تجارت مواد مخدر را انجام دهند؛ با بررسی ۲۰ سال گذشته روشن است که این گروه‌ها بواسطه قدرتی که داشتند، تبدیل به چتر حمایتی برای گروه‌هایی می‌شدند، که در ترانزیت مواد مخدر فعالیت داشتند بدون اینکه دولت‌ها بتوانند برخوردی داشته باشند. در مقابل، گروه‌های تروریستی از گروه مواد مخدر پول می‌گرفتند. به مرور زمان این گروه‌ها یکی شدند با این توضیح که گروه تروریستی اقدام به تولید، کشت و ترانزیت کردند؛ اینجاست که مفهوم جدیدی به نام نارکو تروریسم ایجاد می‌شود که ترجمه آن تروریست مخدری است. نکته دیگر آنکه موضوع تکنیک‌های مقابله با پولشویی بنیان‌های مالی این گروه‌ها را هدف قرار می‌دهد تا نتوانند پول‌هایی را که از این طریق به دست می‌آید ترانزیت کنند. به‌همین دلیل هم گروه‌های اف‌ای‌تی‌اف و کنوانسیون پالرمو تلاش می‌کنند اجازه ندهند این گروه‌ها از طریق شبکه‌های بانکی بین‌المللی فعالیت داشته باشند. آخرین آمار مربوط به پولشویی ۴۲۶ میلیارد دلار تا ۶۵۲ میلیارد دلار است که احتمالاً به رقم ۶۵۲ میلیارد دلار نزدیک‌تر باشد، اما آمار پولشویی مواد مخدر در سطح جهان رقمی در حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است که از سال ۲۰۱۴ به روز نشده است.
اگر بخواهیم مسیر اروپایی آن را بررسی کنیم؛در دو سال گذشته قیمت یک کیلو هروئین در افغانستان بر سر زمین ۴۵۰ یورو بوده است، که این رقم با پول ایران ۱۳ میلیون می‌شود. بعداز آنکه محموله به تهران می رسد، قیمت آن به یک هزار یورو، یعنی به ۳۰ میلیون تومان می‌رسد. با عبور از ایران و در ترکیه هشت هزار و ۱۵۰ یورو می‌شود یعنی ۲۴۴ میلیون تومان و زمانی که به انگلستان برسد رقم به ۲۰ هزارو۵۰۰ یورو می‌رسد که به پول ایران۶۱۵ میلیون می‌شود. با توزیع خرد در انگلستان ارزش هر کیلو ۷۵ هزار و ۷۵۰ یورو ،یعنی به اندازه ۲ میلیارد و ۲۷۲ میلیون تومان می رسد . به‌همین دلیل است که بسیاری از کشورها مجازات‌های بسیار سختی برای قاچاق مواد مخدردر نظر گرفته‌اند که از جمله آن ها میتوان به ایران اشاره کرد.. اما با این حال این مجازات سختگیرانه جنبه بازدارندگی ندارد ،چرا که یک ماده در افغانستان با ارزش ۱۰ میلیون تومان وقتی به انگلستان می‌رسد بهای کالا به ۲ میلیارد تومان رسیده است. به‌همین دلیل با وجود قوانین بازدارنده این بازار همچنان پر رونق و گرم است.
میزان کشفیات به ما نشان می‌دهد میزان علاقه به هر ماده در سطح دنیا چقدر است و چه روندی را در سال‌های مختلف طی می‌کند. میزان کشفیات در کشورها و دولت‌های مختلف آمارهای متفاوتی دارد. به‌عنوان مثال ایران در حوزه کشفیات تریاک، هروئین و مورفین تقریباً در جهان صدرنشین است و ۹۰ درصد تریاک و هروئین دنیا را ایران کشف می‌کند ،البته همیشه ایران در سطح کشفیات در صدر جدول جهانی است و این موضوع به دلیل هم مرز بودن با افغانستان است و نشان می‌دهد حجم مواد مخدری که از مسیر کشور ما می‌گذرد، چقدر زیاد است که این میزان را میتوان کشف کرد؛ به طور متوسط پلیس در سطح جهان می‌تواند ۲۰ درصد از مواد را کشف و ضبط کند اما در مورد ایران این آمار بالاتر می‌رود و به حدود 25 درصد کشفیات جهان می‌رسد.نگاهی به میزان مصرف مواد مخدر در جهان نشان می‌دهد ماری جوانا در جایگاه اول، کوکایین دوم، مشتقات تریاک در جایگاه سوم، محرک‌های آمفتامین که شیشه از مشتقات آن محسوب می‌شود در رتبه چهارم مصرف قرار دارند؛در واقع آمار کشفیات در سطح جهان حکایت از آن دارد که روند کلی جهان بویژه در کشورهای توسعه یافته‌تر به سمت مصرف مواد صنعتی پیش می‌رود.