2020/10/11، 10:18 AM
طبق گزارش سازمان ملی مبارزه با مواد مخدر آمریکا[1]-[2]، امروزه مصرف گسترده اوپیوئیدها[3]و اوپییتها[4]در جهان به ویژه در ایالات متحده به یک بحران سلامت عمومی در سطح ملی مبدل شده است. این موضوع نهتنها خبر ساز میشود بلکه هزینههای عاطفی و اقتصادی زیادی را نیز در پی دارد. پیامدهای ویرانگر شیوع اوپیوئیدها نهتنها مرگهای ناشی از بیشمصرفی مواد را دربر میگیرد، بلکه شامل افزایش قابل توجهی در تعداد نوزدانی است که معتاد متولد میشوند و از سوی دیگر دچار سندرم محرومیت از مواد میشوند.[5] هر روز 128 آمریکایی به دلیل بیشمصرفی اوپیوئیدها جان خود را از دست میدهند.[6]
[1]. the National Institute on Drug Abuse (NIDA)
[2]. National Institute on Drug Abuse. Opioid Overdose Crisis. Updated May 27, 2020.
[3].Opioid
[4].Opiate
[5]. Sutter MB, Leeman L, Hsi A. Neonatal Opioid Withdrawal Syndrome. Obstet Gynecol Clin North Am. 2014;41(2):317-334. doi:10.1016/j.ogc.2014.02.010
[6]. National Institute on Drug Abuse. Opioid Overdose Crisis. Updated May 27, 2020.
[7]. King E. RIDOH State Health Laboratories. The Opioid Epidemic: What labs have to do with it? Centers for Disease Control and Prevention. 2018.
[8]. Ibid
[9]. U.S. National Library of Medicine. Thebaine.
[10]. King E. RIDOH State Health Laboratories. The Opioid Epidemic: What labs have to do with it? Centers for Disease Control and Prevention. 2018.
[11]. Centers for Disease Control and Prevention. Synthetic Opioid Overdose Data. Updated March 19, 2020.
از سوی دیگر شاهد آن هستیم که طبق آمارها اعتیاد به اوپییتها نیز در حال افزایش است؛ حال سوال اینجاست که آیا این دو مفهوم معنای واحدی دارند و میتوان آنها را میتوان بهجای یکدیگر به کار برد؟
مفهوم اوپییت به موادی اطلاق میشود که به صورت طبیعی از ترکیبهای آلکالوئید تریاک گرفته میشود و در گیاه خشخاش وجود دارند. دستههای عمده اوپییتها که در زبان فارسی برابرنهاد «افیون» برای آن انتخاب شده، عبارتند از تریاک، کدئین و مورفین.[7]
از سوی دیگر مفهوم اوپیوئید، معنایی گستردهتری دارد و به هرگونه ماده طراحیشده که از اوپییتها به صورت آزمایشگاهی به دست بیاید، اما پیامدهای مشابه درپی داشته باشد، اطلاق میشود. هروئین، هیدروکدون (ویکودین)، اوکسیکدون (پرکوست)، متادون و تبائین از جمله معروفترین نمونههای اوپیوئیدها به حساب میآیند.[8]در واقع به موادی اوپیوئید گفته میشود که چه طبیعی، چه مصنوعی و چه نیمه مصنوعی باشد گیرندههای اوپیوئید را در مغز تحت تأثیر قرار دهد و تأثیری مشابه اوپییت در آنها برجا بگذارد. در زبان فارسی، برابرنهاد «شبه افیون» برای مفهوم اوپیوئید وضع شده است.
این به معنای وجود نوعی رابطه منطقی میان اوپیوئید و اوپییت است که از آن به «عموم و خصوص من وجه» یاد میشود؛ به این ترتیب که همه اوپییتها لزوماً اوپیوئید هم هستند، اما همه اوپیوئیدها را نمیتوان اوپییت هم دانست.
این رابطه باعث شده امروزه برخی سازمانها برای اشاره به این هردو ماده از مفهوم اوپیوئید استفاده کنند. توجه به این نکته نیز مهم است که بدانیم، اگرچه اوپییتها از موادی گرفته میشود که به صورت طبیعی وجود دارند، اما این به معنای کمخطرتر و ایمنتر بودن این مواد نسبت به اوپیوئیدهای مصنوعی نیست. همه مواد مذکور از افیونها گرفته تا شبه افیونها دارای خطر بالقوه وابستگی و حتی اوردوز هستند.
انواع اوپیوئیدها
اوپیوئیدها یا شبهافیونها به سه دسته بزرگ تقسیم میشوند که عبارت از اوپییتها، اوپیوئیدهای مصنوعی و اوپیوئیدهای نیمه مصنوعی است. اوپیوئیدهای نیمه مصنوعی به موادی گفته میشود که در آزمایشگاهها و از اوپییتها ساخته میشود. اما اوپیوئیدهای مصنوعی کاملاً در آزمایشگاه تولید میشوند.
افیون ها
همانطور که پیشتر نیز گفته شده اوپییتها به چهار دسته تریاک، مورفین، کدئین و تبائین تقسیم میشوند. مورفین و کدئین دو مورد از معروفترین افیونهای طبیعی به حساب میآیند. تبائین نیز یک افیون آلکالوئید است که در تریاک در اندازههای اندک وجود دارد. این ماده اصولاً کاربرد درمانی به عنوان مسکن درد دارد و البته از آن برای تولید ترکیبات مصنوعی دیگری نظیر هیدروکدون، هیدرومورفین، اوکیکدون و بوپرنورفین استفاده میشود.[9]
شبه افیونهای مصنوعی
شبه افیون های مصنوعی تماماً توسط انسان ساخته شدهاند و ساختار شیمیایی متفاوتی از افیونها دارند، اما آثاری مشابه افیونها برجا میگذارند. این گروه عبارتند از:
متادون
مپردین (دمرول)
ترامادول (اولترام)
فنتانیل
لِوُرفانول (لِوُ-دروموران)
شبه افیون های نیمه مصنوعی
همانطور که پیشتر گفته شده این دسته از شبه افیون ها از مواد طبیعی گرفته میشوند ولی یک ساختار شیمیایی مصنوعی دارند و در آزمایشگاهها تولید میشوند. انواع آنها نیز عبارت است از هروئین، هیدروکردون (لورتاب، ویکودین)، هیدرومورفون (دیلادید) و اوکسیکدون.
هدف از تولید شبه افیون های نیمه مصنوعی تکرار آثار افیون های طبیعی است. این دسته از مواد نیز هم بسیار قدرتمندند و مانند دیگر افیون ها میتوانند مصرف کننده را به خود وابسته کرده یا منجر به اوردوز شوند.
اگرچه شبه افیون های مصنوعی و نیمه مصنوعی عمدتاً توسط شرکتهای داروسازی برای مصارف پزشکی و بهویژه تسکین درد تولید میشوند، اما به صورت غیرقانونی نیز تولید و فروخته میشوند.
یکی از نمونههای مهم فنتانیل است که یک افیون مصنوعی است و کاربرد دارویی دارد، اما در عین به صورت غیرقانونی نیز تولید شده و به فروش میرسد. این ماده برای تسکین دردهای خیلی شدید مصرف میشود، اما همچنین با دیگر مواد از جمله هروئین ترکیب میشود.[10]
براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا، در سال 2018 بیش از 31 هزار نفر در این کشور به دلیل مصرف شبهافیونهای مصنوعی (بجز متادون) به کام مرگ رفته اند.[11]
پینوشتها
[1]. the National Institute on Drug Abuse (NIDA)
[2]. National Institute on Drug Abuse. Opioid Overdose Crisis. Updated May 27, 2020.
[3].Opioid
[4].Opiate
[5]. Sutter MB, Leeman L, Hsi A. Neonatal Opioid Withdrawal Syndrome. Obstet Gynecol Clin North Am. 2014;41(2):317-334. doi:10.1016/j.ogc.2014.02.010
[6]. National Institute on Drug Abuse. Opioid Overdose Crisis. Updated May 27, 2020.
[7]. King E. RIDOH State Health Laboratories. The Opioid Epidemic: What labs have to do with it? Centers for Disease Control and Prevention. 2018.
[8]. Ibid
[9]. U.S. National Library of Medicine. Thebaine.
[10]. King E. RIDOH State Health Laboratories. The Opioid Epidemic: What labs have to do with it? Centers for Disease Control and Prevention. 2018.
[11]. Centers for Disease Control and Prevention. Synthetic Opioid Overdose Data. Updated March 19, 2020.