2020/09/09، 05:07 AM
(آخرین ویرایش در این ارسال: 2020/09/13، 08:46 AM، توسط منصور براتی.)
دیپلماسی مخدری؛ چیستی و چرایی
دیپلماسی مخدری همچنین با مفهوم دیگری نیز ممزوج است. این مفهوم عبارت از «دیپلماسی عمومی» است. از دیپلماسی عمومی تعاریف متعددی شده است، اما اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین تعریف دارای اجماع از این مفهوم در فرهنگ واژگان روابط بین‌الملل (منتشر شده در سال 1985 توسط وزارت خارجه آمریکا) آمده و عبارت است از «کلیه برنامه‌های تحت حمایت دولت که هدف از آن اطلاع‌رسانی و تأثیرگذاری بر افکار عمومی در داخل و خارج کشور از طریق انتشار متن، تصاویر، دادوستد فرهنگی، رسانه‌های همگانی و اینترنت.» همانطور که در این تعریف نیز آمده، افکار عمومی هم در داخل کشور مبدأ مدنظر است و هم در بیرون از کشور و در سطح جهان. بنابراین ارتباط سازمان‌های دولتی جمهوری اسلامی ایران با رسانه‌های بزرگ جهان به نحوی باید تنظیم شود که در یک مدت زمان مشخص هم در حوزه آگاهی بخشی به افکار عمومی داخلی و هم در زمینه ارائه مداوم گزارش‌های تحلیلی از اهداف، برنامه‌ها و نتایج اقدامات به رسانه‌های بین‌المللی تحولی جدی به‌وجود آید.
امروزه مفهوم «دیپلماسی» به معنای «هدایت روابط بین المللی» از طریق دیدار حضوری، مذاکره، ارتباط‌گیری توسط نمایندگان دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی است و مجموعه همکاری دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی در زمینه مقابله و مهار مواد مخدر با یکدیگر به شکل‌گیری مفهومی جدید انجامید که عبارت از «دیپلماسی مخدری» است؛ با توجه به تحولات و وضعیت بین‌المللی مبارزه با مواد، مفهوم دیپلماسی مخدری به عنوان روش و اصطلاحی در جهت بهبود وضعیت موجود برای مقابله سازمان‌یافته با مواد مخدر از اهمیت بالایی برخوردار است.
تحولات دهه‌های اخیر در حوزه روابط بین‌الملل حاکی از اهمیت مقوله فرهنگ و قدرت در دست‌یابی به اهداف و بهبود روابط میان دولت‌ها است؛ به نحوی که امروزه شاهد ظهور و تشکیل اتحادیه‌های فرهنگی و اجتماعی در عرصه جهانی هستیم تا از این طریق زمینه منازعات و چالش‌های بین‌المللی مانند مبارزه با مواد تعدیل و موجب هم‌گرایی دولت‌ها شود. بنابراین، سیاست خارجی کشورها بر اساس نوع روابط دیپلماتیک و قرابت‌های تاریخی، مرزی، فرهنگی و تمدنی شکل می‌گیرد. سیاست خارجی ایران چهار دهه است که از سوی جامعه بین‌المللی با نوساناتی همراه بوده است؛ به فراخور تغییراتی که در مشی سیاست خارجی از سوی تهران ایجاد شده، قضاوت‌ها در مورد جهت‌گیری سیاست خارجی کشور ما گاهی تعدیل و گاهی تشدید شده است. بنابراین دستگاه دیپلماسی کشور ما به صورت تخصصی در حوزه‌های مختلف از جمله مقابله سازمان‌یافته با مواد تحت این قضاوت‌ها و تغییر رویه‌ها بوده است.
همچنین گفتنی است جمهوری اسلامی ایران در طول 42 سال عمر خود تلاش چشمگیری را در راستای مبارزه با انواع مواد مخدر به انجام رسانده‌است. از یکسو هزینه‌های قابل توجهی در سطح انسانی و مادی به جمهوری اسلامی ایران مترتب شده و نزدیک به 4 هزار شهید و 15 هزار مجروح به کشورمان تحمیل شده است. در این راستا ایران از سال 1357 تا کنون هرساله سهم قابل توجهی از بودجه خود را معطوف به مبارزه با مواد کرده و اگر برنامه صادقانه‌ای برای مبارزه با مواد نداشت، می‌توانست این بودجه را صرف توسعه و سایر حوزه‌ها کند.
از سوی دیگر برنامه‌های ایران در 42 سال گذشته تأثیر قابل توجهی بر سلامت جهانیان داشته است. زیرا آنطور که سازمان‌های بین‌المللی نیز تصریح می‌کنند ایران سالانه 90 درصد تریاک و هروئین کشف شده در جهان را کشف و ضبط می‌کند.
اکنون بر اساس وضعیت کنونی جهان و منطقه در مقابله با مواد و پیچیده‌تر شدن ابعاد آن، وظیفه دستگاه دیپلماسی است تا بر سر بهبود روابط مخدری، دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی خود را فعال‌تر سازد. با وجود تمام جهت‌گیری‌های جمهوری اسلامی و انتقاداتی که در مورد روش مقابله با عرضه از سوی جامعه بین‌المللی مطرح بوده، اما در حوزه مواد مخدر ایران بدون کوچکترین تغییری از استراتژی « جهان بدون مواد» پیروی کرده است؛گواه این امر نیز میزان کشفیات سالانه انواع مواد و آمار شهدایی است که در جنگ با مواد حاصل شده است. تمام این موارد نشان از پایداری و غیرقابل چانه‌زنی دیپلماسی مخدری کشور ما در سیاست مبارزه با مواد دارد.
همچنین، مرزهای شرقی ایران همواره به واسطه همسایگی با ابرتولید کننده مواد مخدر جهان در تهدید بوده است؛ افغانستان علیرغم دریافت کمک‌های مختلف در چاچوب مبارزه با مواد مخدر، برنامه‌های کشت جایگزین و حتی امحاء مزارع خشخاش با روند فزاینده کشت و تولید مواد روبرو بوده و امروزه به عنوان بزرگترین تولید کننده تریاک دنیا، می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در فعال شدن دیپلماسی مخدری منطقه‌ای ایران داشته باشد.
همچنین از آنجاکه کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر امری جهانی و سازمان‌یافته به حساب می‌آید، مقابله با آن (ضمن اینکه برای هر کشور دارای ابعاد داخلی و مخصوص به خود است) مستلزم مبارزه و هماهنگی جهانی نیز هست؛ در واقع فصل مشترکی که ضرورت فعال‌سازی دیپلماسی مخدری را دوچندان کرده، مبارزه با مواد است و تحقق این شعار نیاز به شکل‌گیری جریانی فکری و عملی در سطح جهان و منطقه دارد که تنها در چارچوب ارتقای دیپلماسی مخدری امکان‌پذیر است؛ چرا که تجربه چندین دهه مبارزه یک‌جانبه کشورها نشان از آن دارد که سیاست‌های مخدری به اندازه کافی کارساز نبوده و نیاز است تا در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برای مبارزه با مواد مخدر متحد شوند.
با توجه به سازمان‌یافتگی، بزرگ مقایس بودن، گسترش فزاینده بازارهای مواد غیرقانونی و نیز شمار روبه‌افزایش مصرف کنندگان مواد در جهان، دولت‌های حکمران در سطح جهان نمی‌توانند مقابله با این پدیده را صرفاً در سطح ملی و منفرد از دیگران به انجام برسانند. جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان کشوری که هم از منظر موقعیت ژئوپلتیک و هم مواجهه با بحران داخلی اعتیاد و قاچاق مواد با موضوعات عدیده‌ای روبرو بوده، امروزه نیاز به همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی را بیش از گذشته احساس می‌کند. در واقع وجود موانعی مانند سیاست‌های سخت‌گیرانه در مورد مجازات قاچاقچیان مواد، رویه‌های غیرمسالمت‌جویانه‌ای مانند تحریم، تهدید به حمله و انزواسازی علیه جمهوری اسلامی و همچنین غلبه حدود دو دهه سیاست مقابله با عرضه در کنار به حاشیه راندن دیگر رویکردها در مبارزه با مواد از آسیب‌هایی بوده که گشایش سیاست مخدری ایران را با مشکلاتی روبرو کرده است؛ از این رو با تغییراتی که امروزه در روش‌ها و رهیافت‌های جمهوری اسلامی در مبارزه با مواد از مقابله با عرضه تا مجازات قاچاقچیان (کاهش مجازات اعدام) و همچنین توجه ویژه به استراتژی پیشگیری از اعتیاد در کشور در حال شگل‌گیری است، ضرورت ارتقای دیپلماسی مخدری بیش از گذشته احساس می‌شود.
دیپلماسی عمومی
دیپلماسی مخدری همچنین با مفهوم دیگری نیز ممزوج است. این مفهوم عبارت از «دیپلماسی عمومی» است. از دیپلماسی عمومی تعاریف متعددی شده است، اما اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین تعریف دارای اجماع از این مفهوم در فرهنگ واژگان روابط بین‌الملل (منتشر شده در سال 1985 توسط وزارت خارجه آمریکا) آمده و عبارت است از «کلیه برنامه‌های تحت حمایت دولت که هدف از آن اطلاع‌رسانی و تأثیرگذاری بر افکار عمومی در داخل و خارج کشور از طریق انتشار متن، تصاویر، دادوستد فرهنگی، رسانه‌های همگانی و اینترنت.» همانطور که در این تعریف نیز آمده، افکار عمومی هم در داخل کشور مبدأ مدنظر است و هم در بیرون از کشور و در سطح جهان. بنابراین ارتباط سازمان‌های دولتی جمهوری اسلامی ایران با رسانه‌های بزرگ جهان به نحوی باید تنظیم شود که در یک مدت زمان مشخص هم در حوزه آگاهی بخشی به افکار عمومی داخلی و هم در زمینه ارائه مداوم گزارش‌های تحلیلی از اهداف، برنامه‌ها و نتایج اقدامات به رسانه‌های بین‌المللی تحولی جدی به‌وجود آید.