بررسی آماری اعتیاد در زنان ایرانی

بررسی آماری اعتیاد در زنان ایرانی - نسخه‌ی قابل چاپ

+- انجمن گفتگو (https://www.cudras.ir/forum)
+-- انجمن: Cudras (https://www.cudras.ir/forum/forum-4.html)
+--- انجمن: شخصیت و تفکر اعتیادآور در گروه‌های آسیب‌پذیر (https://www.cudras.ir/forum/forum-16.html)
+---- انجمن: اعتیاد زنان (https://www.cudras.ir/forum/forum-15.html)
+---- موضوع: بررسی آماری اعتیاد در زنان ایرانی (/thread-23.html)

بررسی آماری اعتیاد در زنان ایرانی - سهرابی - 2019/08/27

تا چند دهه پیش اعتیاد به انواع مواد به عنوان مسئله ای اجتماعی عموماً حوزه مردان را تحت تاثیر قرار می داد. اما امروزه با رشد مناسبات جامعه مدرن ، نظیر افزایش سطح تحصیلات، رشد شهرنشینی، پدیده مهاجرت،تغییر جایگاه و موقعیت اجتماعی و اقتصادی زنان، اعتیاد از امری مردانه به حوزه زنان نیز گسترش یافته است. از سوی دیگر امر اعتیاد از این جهت که مبانی اخلاقی، روحی و روانی، اجتماعی و حتی اقتصادی یک جامعه را سست می کند، پیامدهای رفتاری،اجتماعی و فرهنگی آن مانند اختلال در شخصیت، آسیب به نقش های خانوادگی و اجتماعی، تکدی گری،تن فروشی و کودک فروشی و.. به خصوص در زنان که نقش مهمی در خانواده و جامعه به عهده دارند، بسیار پررنگ و اثر گذار است.

از این رو بروز اعتیاد در زنان را باید به عنوان معضلی اجتماعی مورد بررسی دقیق قرار داد؛ از این منظر، مسئله اعتیاد به عنوان امری اجتماعی امروزه تنها از حوزه قدرت و سیاست رسمی خارج شده و تمامی حوزه ها و زندگی افراد جامعه را تحت تاثیر قرار داده؛ بنابراین نگاهی اجتماعی به پدیده اعتیاد هم در حوزه درمان و هم پیشگیری ضروری است.

مروری اجمالی بر وضعیت اعتیاد زنان در کشور بر اساس تحقیق صورت گرفته در سال 1390، خبر از افزایش سهم زنان در موضوع سوء مصرف مواد مخدر و روانگردان دارد. بر اساس نتایج این تحقیق، نرخ شیوع اعتیاد در جمعیت 64-15 در کشور معادل 65/2 درصد است و نسبت جمعیت زنان از کل سوء مصرف کنندگان مواد مخدر و روانگردان‌ها از 5/3 درصد در تحقیق سال 1386 به 3/9 درصد در سال 1390 رسیده است.

بررسی اعتیاد زنان از منظر وضعیت سنی:
بر اساس آمار و اطلاعات رسمی نهادها و ارگان های متولی این امر، اکنون ۱۰ درصد جمعیت معتادان کشور را زنان تشکیل می دهند. آمار ارائه شده از افزایش اعتیاد در زنان حکایت دارد؛ به طوری که در گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال به ازای هر ۶٫۶ مرد ، یک زن معتاد و در گروه سنی ۳۰ تا ۴۴ سال به ازای هر ۱۵٫۷ مرد، یک زن و در گروه سنی ۴۵ تا ۶۴ سال، ۱۶٫۶ زن معتاد وجود دارد. گفتنی است زنان طی دو سال مصرف به طور کامل به مواد وابسته می شوند و این اتفاق در مردان طی هشت سال روی می دهد.

بررسی تحلیلی «کتاب سال ۱۳۹۴» ستاد مبارزه با مواد مخدر نشان می دهد، تعداد زنان معتاد بین سال های ۸۶ تا ۹۲ ، ۷۳درصد افزایش داشته و تعداد زنانی که در اثر سوءمصرف جان خود را از دست داده اند نیز، ۱۵ درصد رشد داشته است. از سوی دیگر ما شاهد کاهش سن اعتیاد در زنان هستیم، به طوری که میانگین سن زنان معتاد در رده سنی ۲۰ تا ۳۶ سال است که اغلب آنها مواد مخدر تریاک، شیشه، الکل و کراک استفاده می کنند. بر این اساس می توان گفت ۴۹ درصد از زنان مصرف کننده مواد مخدر و روان گردان ها زیر ۳۵ سال سن دارند..F
بررسی اعتیاد زنان از منظر وضعیت تحصیلی:
آمارها نشان می دهد، بی سوادی عامل گرایش زنان به اعتیاد نیست، زیرا تنها ۳ درصد از زنان مصرف کننده مواد را زنان بی سواد تشکیل می دهند. بیش از یک چهارم از زنان معتاد را افراد دارای تحصیلات فوق دیپلم و لیسانس تشکیل می‌دهد و این امر نشان از بروز تغییرات اجتماعی خاص و افزایش گرایش به مصرف انواع مواد در جامعه زنان تحصیل‌کرده کشور دارد.

بر اساس آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال 94، 30 درصد از جمعیت زنان مصرف‌کننده دارای تحصیلات ابتدایی و راهنمایی و ۴۱ درصد از زنان معتاد دارای تحصیلات دیپلم و زیر دیپلم تشکیل می‌دهند. همچنین 17درصد زنان مصرف کننده دارای تحصیلات مقطع لیسانس به بالا هستند. به طور کلی 71 درصد از زنان مصرف‌کننده دارای تحصیلات دیپلم رو زیردیپلم هستند.

بررسی اعتیاد زنان از منظر نوع و الگوی مصرف مواد:
نکته بسیار مهم در سال های اخیر در مورد اعتیاد زنان، تغییر الگوی مصرف در زنان مصرف کننده است. تحقیقات نشان می دهد، مردانی که به مواد مخدر روی می آورند، اول از سیگار، قلیان، حشیش و مواد مخدر سبک شروع می کنند و بعد به مصرف شیشه و کراک و مواد مخدر خطرناک می پردازند؛ اما این امر در زنان متفاوت است. شروع اعتیاد در زنان با ماده خطرناکی مثل شیشه و هرویین آغاز می شود. این نوع الگوی مصرف در زنان بسیار خطر ناک است. همچنین در اغلب موارد زنان مصرف مواد را در کنار شریک زندگی خود آغاز می کنند، در حال که مردان برای کسب لذت و خوش گذرانی در میان جمع دوستان هم جنس خود بیشتر به مصرف مواد مخدر گرایش دارند.

تحلیل آمارها حکایت از این امر دارد که درصد بالایی از زنان مصرف كننده به مصرف شيشه، كراك،كراك و شيشه، شيشه و تريـاك ، شيشه و هروئين روی آورده اند. به عبارت دیگر بیش از نیمی از زنان مصرف كننده یعنی ۵۱ درصد زنان مصرف کننده از مواد جديد و ظاهراً خطرناك تري استفاده مي كنند. در حالي كه سهم زنان مصرف كنندگان از ترياك ومشتقات آن (شيره وهروئین)پایین تر از سهم آنان از کل مصرف كنندگان است.

سهم زنان مصرف کننده از شيشه۱۲ درصد، كراك ۱۱درصد، كراك و شيشه ۱۶درصد و شيشه و ترياك ۱۱درصد بالاتر از سهم آنان از كل جمعيت مصرف كننده است. برعكس سهم مردان از كل مصرف كنندگان ۹۰/۵۰ درصد، از مصرف كنندگان مواد سنتي ۸۷/۹۲ درصد و از مصرف‌کنندگان مواد جدید (شيشه و كراك) ۲۷/۸۸ درصد است. اين موضوع از گرايش زنان ایرانی به شروع مصرف با مواد صناعي و خطرناک جدید حکایت دارد.

تحقیقات ۱۵ سال اخیر نشان می دهد، میزان گرایش زنان به اعتیاد تقریبا دو برابر شده است و الگوی مصرف در زنان از مواد سنتی به مواد صنعتی و روان گردان و اخیراً شاهد تغییر الگوی مصرف به گل و حشیش می باشیم، به گونه ای که مصرف گل و حشیش در سال های اخیر در میان دانشجویان دختر بسیار افزایش یافته است. نتایج تحقیق ستاد مبازه با مواد مخدر در سال ۹۴ نشان می دهد، مهمترین مواد مخدر و روان گردان های مصرفی میان زنان مصرف کننده مواد در کشور عبارتند از تریاک، شیشه و هروئین

این امر نشان می دهد دو نوع از پرخطرترین مواد مخدر و روان گردان ها یعنی متامفتامین(شیشه) و هروئین فشرده (کراک) توسط زنان معتاد مصرف می شود که عوارض شدید جسمی و روانی را به دنبال دارد. اما بر اساس جدید ترین آمارهای ارائه شده در بین زنان مصرف کننده بر اساس سیستم هوشمند اعتیاد، ماده گل، حشیش و ماری جوانا بعد از تریاک، دومین ماده مصرفی در بین زنان است.

تغييرات هويتي زنان و درك آنان از خود اجتماعی و فردی و بازتعريف نقش هاي زنانه و دخترانه در نتیجه تحولات جامعه مدرن از دلایل اصلی تغییرات مداوم الگوی مصرف است. زنان ایرانی نسبت به گذشته بيشتر در محيط هاي اجتماعی مدرن حضور دارند. بالا رفتن سطح تحصیلات و اشتغال آنان در کنار دگرگونی‌ها و تحولات ارزشي جامعه ايراني، بر حضور زنان در جامعه افزوده و گاه آنان را در برخی رفتارها و اعمال به مردان نزديك ساخته است.

افزايش مصرف مواد مخدر در زنان را می توان با نگاه تغییرات هويت فرهنگي در قالب تغيير نقش هاي زنانه و دگرگوني ارزش هاي مردانه مسلط و نيز در تغيير موقعيت و سبك زندگي زنان در جامعه فهم كرد. علاوه بر فراهم‌تر شدن فضاها و محیطهای تجربه، تغییر در اجتماعات کوچک و چند نفره دخترانه و در دسترس تر شدن مواد مخدر براي دختران، حضور زنان در دورهمي هاي مختلف که در آن مواد مصرف مي شود، نيز عامل ديگري بر افزايش مصرف مواد نزد زنان است. یکی دیگر از عوامل مهم در اعتیاد زنان، اعتياد شوهران آنها است که مستقيم يا غيرمستقيم بر مصرف مواد مخدر و آسيب هاي بعدي آن اثر می گذارد.

پژوهشگران حوزه اعتیاد، این پدیده را امری پیچیده و چند وجهی می دانند و این امر در خصوص اعتیاد زنان به مراتب پررنگ تر است. اعتیاد زنان تبعات مستقیم و غیرمستقیمی بر خانواده و جامعه تحمیل می کند که نیازمند برنامه ریزی ها و تدوین سیاست های پیشگیری است.

امروزه می توان از زنانه شدن حوزه مصرف انواع مواد سخن به میان آورد، منظور از زنانه شدن مصرف مواد مخدر در کشور هشدار در مورد افزایش آمار مصرف کنندگان مواد مخدر و کاهش سن مصرف مواد در زنان است، این امر در حالی که میانگین شیوع مصرف مواد زنان ایرانی از میانگین جهانی پایین تر است.

پایه و اساس سیاستگذاری و برنامه ریزی در حوزه اعتیاد، وجود اطلاعات و آگاهی دقیق از روند تغییرات این حوزه به حساب می آید. تغییرات الگوی مصرف، جنسیت و خصوصیات افراد مصرف کننده از مهمترین عواملی است که بدون دانستن آنها، سیاستگذاری در حوزه های کاهش تقاضا و مقابله با عرضه و درمان با مشکل مواجه خواهد شد. از این رو بازنمایی آماری در حوزه اعتیاد زنان می تواند کمک بزرگی در نشان دادن سیاست های انجام شده در این حوزه و نقاط اغفال آن داشته باشد.

از سوی دیگر تمرکز نهادی ضعیف و تناقض های آماری مربوط به این حوزه یکی از مهمترین مشکلات عمده در بازنمایی آماری حوزه اعتیاد در ایران و به ویژه در زنان است. ضعف در ارائه آماری دقیق، قابل استناد و شیوع شناسی آسیب شناسانه در این حوزه پژوهشگران را با مشکلات جدی روبرو کرده است.