2021/08/23، 10:38 AM
مصرف غیر پزشکی اوپیوئیدها در میان مصرف‌کنندگان مواد مخدر، همیشه با منفی‌ترین پیامدهای سلامتی منسوب به هر نوع ماده مخدری همراه بوده است. سوابق موجود در سطح جهانی، نشان می‌دهد که مصرف اوپیوئیدها، مسئول اکثر مرگ‌ومیرهای مرتبط با مواد مخدر بوده است. هرچند، در چند سال اخیر، تهدیدهای جدیدی در رابطه با مواد مخدر پدید آمده است؛ که باعث افزایش موارد اوردوز مواد مخدر در برخی مناطق، و افزایش سرعت تعداد افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر در برخی دیگر از مناطق شده است. این بحران اوپیوئید نوین، مربوط به مصرف غیر پزشکی اوپیوئیدهای دارویی است. با این وجود که هروئین همچنان عمده‌ترین نگرانی برای اکثر کشورها و جمعیت مصرف کننده اوپیوئیدها است، در برخی کشورها و مناطق، مصرف غیر پزشکی اوپیوئیدهای دارویی، تهدیدهای جدیدی برای سلامتی ایجاد کرده است.
مصرف غیر پزشکی اوپیوئیدهای دارویی پدیده جدیدی نیست. این مسئله طی دهه‌های اخیر به عنوان بخشی از الگوی مصرف چند ماده، در بین مصرف‌کنندگان پرخطر یا دائمی اوپیوئیدها، مورد مشاهده قرار گرفته است. ویژگی اصلی بحران اوپیوئید اخیر، ظهور مصرف غیر پزشکی اوپیوئیدهای دارویی به عنوان پدیده اصلی است؛ که منجر به بروز آمار نگران‌کننده‌ای در زمینة وابستگی به مواد و مرگ‌ومیر ناشی از اوردوز در سطح ملی شده است. مناطقی که تحت بیشترین تأثیر ناشی از این بحران قرار گرفته‌اند، آمریکای شمالی و غربی، مرکزی و آفریقای شمالی هستند؛ که مواد مخدر و دینامیک‌های مختلفی، تهدید موجود در این مناطق را گسترش می‌دهند. در آمریکای شمالی، معرفی فنتانیل و آنالوگ‌های آن (فنتانیل‌ها) در بازار مواد مخدر، منجر به ایجاد سندم مصرف اوپیوئیدها شده است؛ که ویژگی اصلی آن افزایش بی‌سابقه در مرگ‌ومیر ناشی از اوردوز اوپیوئیدها است. در آفریقای غربی، مرکزی و شمالی، و خاورمیانه، ترامادول (یک اوپیوئید دارویی که تحت نظارت بین‌المللی قرار ندارد) به عنوان یکی از عمده‌ترین اوپیوئیدهای نگران‌کننده ظاهر شده است. این ماده مخدر، علاوه بر اینکه از بازار قانونی منحرف می‌شود، عمدتاً در مقادیر بالاتر از آنچه برای مدیریت درد تجویز می‌شود، به این مناطق قاچاق می‌شود؛ که منجر به افزایش آغاز به درمان تعداد افراد مبتلا به اختلال مصرف ترامادول در این مناطق شده است.
دینامیک و پیامدهای ثبت شده ترامادول در آفریقا و فنتانیل ها در آمریکای شمالی متفاوت است. در رابطه با بازار ترامادول و پیامدهای بهداشتی آن در آفریقا، خلأ اطلاعاتی جدی وجود دارد. گسترش سریع مصرف غیر پزشکی ترامادول در آفریقا مشهود است؛ اما هیچ‌گونه اطلاعات قابل اندازه‌گیری در مورد تأثیر آن بر سلامتی (یا مرگ‌ومیرهای ناشی از مصرف مواد و اوردوز) وجود ندارد. از سوی دیگر، در آمریکای شمالی، پیامدهای مرگبار فنتانیل ها به‌خوبی ثبت و اندازه‌گیری شده است. علاوه بر این، برخلاف ترامادول، که اغلب به عنوان ترکیب اصلی
بر اساس اطلاعات موجود، شناسایی تهدیدات رایج و دینامیک‌های مختلف دخیل در دو مورد بحران مواد افیونی مورد اشاره در آفریقا و آمریکای شمالی، امکان‌پذیر است:
- سهولت تولید، دسترسی آسان، و تولید کم‌هزینه، باعث می‌شود بازارهای غیرقانونی ترامادول و فنتانیل، نسبت به سایر اوپیوئیدها، مانند هروئین، سود بیشتری برای قاچاقچیان داشته باشد.
- تولید ترامادول و فنتانیل در مقیاس گسترده به‌منظور عرضه در بازار غیرقانونی، در شرایطی آغاز شد که مقرراتی بین‌المللی در مورد ترامادول و بسیاری از آنالوگ‌های فنتانیل یا پیش سازهای آن‌ها وجود نداشت.
- قابلیت معاوضه‌پذیری (یا جایگزین کردن) فنتانیل و ترامادول در بازارهای دارویی و بازارهای غیرقانونی مواد مخدر، رسیدگی به سوء مصرف آن‌ها را دشوارتر می‌کند. مصرف غیرپزشکی این مواد، همچنین در چارچوب خوددرمانی نیز دیده می‌شود؛ که موجب همراه داشتن انگ اجتماعی یا مجازات قانونی کمتری نسبت به سایر داروهای تحت نظارت می‌شود.
یک تفاوت اساسی در گسترش این دو ماده مخدر این است که استفاده از فنتانیل عمدتاً عرضه‌محور است. مسئله محوریت گسترش در مورد ترامادول کمتر مشخص است. بازار مصرف غیر پزشکی ترامادول در برخی مناطق ممکن است در نتیجه دسترسی آسان به بازارهای دارویی غیرمجاز آغاز شده باشد. ترجیح مواد بیش از علاقه شخصی به ماده مورد مصرف یا سوء مصرف، تا حد زیادی به میزان دسترسی به مواد بستگی دارد؛ که نشان‌دهندة این نکته است که ممکن است بحران ترامادول عمدتاً تقاضامحور باشد.78 همچنین به نظر می‌رسد تأثیرات گسترش این دو بازار بر روی سلامتی نیز متفاوت باشد: ظهور فنتانیل تعداد مصرف‌کنندگان اوپیوئیدها را افزایش نداده است، اما باعث افزایش موارد اوردوز در میان مصرف‌کنندگان فعلی شده است. از طرف دیگر، به نظر می‌رسد ترامادول، بیش از افزایش مرگ‌ومیر، باعث مصرف در بین عموم جمعیت و تعداد فزاینده‌ای از افراد در حال معالجه شده است؛ هرچند، اطلاعات موثقی در مورد میزان اوردوز در آفریقا در دسترس نیست.