2021/05/30، 08:48 AM
در اکثر کشورهای جهان اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر تاکید بر نقش اجتماعات در یک جامعه به ویژه در حوزه پیشگیری است. امروزه رویکردهای اجتماع محور به عنوان رویکردی چند جانبه بسیار مورد توجه قرار گرفته است، محور مرکزی این رویکرد تغییر و تحول اساسی در شرایط محیطی و اجتماعی مبتنی بر توانمندسازی اجتماعات و جامعه محلی است. هدف برنامه های اجتماع محور در مقابله با مواد مخدر به طور کلی واگذاری عملکردهای خدماتی و رفاهی این حوزه به افراد، خانواده‌ها، سازمان‌های مردم نهاد و تشکل‌های بزرگتر جامعه است. در چنین حالتی امکان ایجاد ساختاری مناسب بر مبنای شناخت مشکلات حقیقی اجتماع و اجرای مداوم، ارزشیابی واقع‌بینانه، اصلاح ساختارها و ارتقاء برنامه‌های عملیاتی بیش از پیش فراهم می‌شود. می‌توان امیدوار بود با قرارگیری امر مبارزه با مصرف مواد مخدر در کانون اقدامات اجتماعات صمن توانمندسازی اعضای اجتماعات امکان بیشتری برای بسترسازی سلامت اجتماعی و پیشگیری از مصرف مواد مخدر ایجاد شود.
محور مرکزی در مبارزه با نوع اجتماعی مصرف مواد مخدر مشارکت است. علاوه بر این شناخت از موضوعات محیطی، ساختار محلی و روابط افراد با یکدیگر از طریق تغییرات در عوامل خطر و عوامل محافظ، محیط مساعدتری برای پیشگیری از مصرف مواد مخدر را فراهم می‌کند؛ در این مفهوم مشارکت اجتماع قلب تپنده اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر است. مشارکت فرایندی است که اجازه می‌دهد اجتماع مورد نظر از تمام جنبه‌های اجرای طرح بهره‌مند شود و از این طریق اجتماع و بازیگران فردی مسئولیت سلامت و رفاه خود و توسعه ظرفیت را برای کمک به توسعه خود و دیگران بر عهده می‌گیرند.
در این معنا مشارکت اجتماعی دلالت بر گسترش روابط بین گروهی در قالب انجمن‌های داوطلبانه، باشگاه‌ها، اتحادیه‌ها و گروه‌هایی دارد که معمولاً خصلتی محلی و غیر دولتی دارند که در قالب سیاست اجتماعی، مشارکت و درگیر ساختن مردم در فرایندهای مختلف مبارزه با مواد مخدر مبارزه با مواد مخدر را هدف خود می‌دانند.
اکثر برنامه‌های اجتماع محور مبارزه با مواد مخدر، رویکردی مشارکت جویانه دارند. هدف رویکرد مشارکت جویانه استفاده استفاده از گروه‌های هدف یا گروه‌هایی است که بر روی آنها تمرکز صورت می‌گیرد؛ این روش با مشاکرت مردم و به صورت محله محور است. در این رویکرد گروه‌های ذی‌نفع از طریق بحث و گفتگو در متن‌های مختلف زندگی و محل سکونت خود، موضوع را تشریح کنند، جوانب آن را به نحوی که به محل زندگی‌شان مربوط است، برشمارند، آسیب دیده‌ترین خانواده‌ها را مشخص سازند و مهمتر از همه راه حل نشان دهند و در طراحی برنامه، تصویب آن و بالاخره اجراء و ارزیابی آن فعالانه شرکت داشته باشند.
در این تلقی از مبارزه با مواد مخدر کوشش می‌شود تا کنترل امور به مردم واگذار شود. با این حساب مردم در فرآیند تحقیق، برنامه‌ریزی، تخصیص منابع، نحوه هزینه کردن و تشخیص اولویت‌های مبارزه با مصرف مواد مخدر به عنوان همکار تلقی می‌شوند و دخالتی مستقیم دارند.
تجربه ثابت کرده به کارگیری روش‌های مشارکت جویانه در امر مبارزه با مواد مخدر چند فایده مهم دارد:
1- افزایش آگاهی و درک شناخت درباره بازیگران کلیدی و گروه‌های اصلی در سطح محلی؛
2- بهبود کیفی و کمی اطلاعات درباره شرایط محلی؛
3- مشخص سازی امکانات توسعه‌اس ممکن؛
4- بسیج منابع و خارج از محل برای تحقق امکانات توسعه‌ای ممکن و عملی؛
5- یاری رساندن به مردم محل تشخیص محدودیت‌ها، تنگناها و موانع؛
6- تعیین اولویت‌ها و فعال شدن اهالی در زمینه مبارزه با مصرف مواد مخدر؛
7- تقویت اعتماد سازی سازمان‌های محلی؛
8- تکامل و حمایت از راه‌کارهای حل تضادهای محلی.
بنابراین هرگونه پیشگیری و عملیات مبارزه با مصرف مواد مخدر به منظور مراقبت از آرامش و بهداشت جوامع مستلزم حرکت، گفتگو و مشارکت محلی است؛ مشارکتی که فعال و همبسته باشد. یعنی مبارزه توسط مردم و نه مبارزه با مردم و یا برای مردم. هدف این است که درگیر شدن، تعهد داشتن، احساس تعلق، مسئولیت پذیری و تلاش در ایجاد همبستگی به منظور دستیابی به نتایج و دستاوردهای مطلوب در امر مبارزه مصرف با مواد مخدر توسط خود مردم مد نظر قرار گیرد.
مشارکت در برنامه اجتماع‌محور به صورت یک طیف در نظر گرفته شده است؛ آغاز فعالیت مشارکتی که با تجمع همراه است در انجام فعالیت مشارکتی با سازماندهی و تشکل‌یابی برای مردم ادامه پیدا می‌کند و در نهایت به توانمندسازی و عمل توسط مردم که همان همبستگی است، دست خواهد یافت.
عملیاتی کردن این رویکرد نیازمند کسب شناخت و دانش و فرهنگ از جامعه است. این امر به دست نمی‌آید مگر با بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی. دیدگاه شبکه‌ای عمدتاً به این امور می‌پردازد که منابع مبارزه از کجا می‌آیند، در کجا استفاده می‌شوند و چگونه به دست می‌آیند. در این رویکرد این گونه ادراک می‌شود که منافع، تصمیم‌ها و مهارت‌های فردی مبارزه‌کنندگان با منافع، تصمیم‌ها و مهارت‌های دیگران در شبکه اجتماعی مورد نظر مرتبط است. دیدگاه شبکه‌ای، چارچوب وحدت بخشی را ایجاد می‌کند که می‌تواند بینش‌های مربوط به رویکردهای بی‌شمار دیگر را یکپارچه نماید. رویکرد شبکه‌ای می‌تواند در ساختار به هم وابستگی تصمیم، گسترش اطلاعات و قواعد تصمیم، انباشتگی اطلاعات و تعارض‌های منفعتی احتمالی در امر مبارزه با مواد مخدر در شبکه روابط اجتماعی نقش داشته باشد.